Туберкулездің артында жасырынған жөтел

21.05.2025

Кейде біз шаршауды — ұйқының жетіспеуінен, қызуды — ауа райының құбылуынан, жөтелді — «бір жерден суық тиген шығар» деп қабылдаймыз. Бірақ күнделікті тіршілікпен жүріп, ағзамыз әлдеқашан дабыл қағып жатқанын байқамай қаламыз.

Қоғамда көп айтыла бермейтін дерттің бірі – туберкулез. Біреулер бұл кесел туралы айтуға ұялса, біреулер оны «өткеннің ауруы» деп есептейді, ал кейбіреулер өзімен мұндай болмайды деп сенеді. Бірақ туберкулез жоғалып кеткен жоқ. Ол әлі де арамызда жүр.

Егер ағзаңыз әлсіреп, температура көтерілсе,тершеңдік,созылмалы жөтел пайда болса — бұл қорқатын емес, назар аударуға тұрарлық жағдай. Бұл — өз денсаулығыңызға құлақ асып, қарапайым тексеруден өтуге себеп.

Туберкулёз дегеніміз не?

Туберкулёз — Mycobacterium tuberculosis complex тобына жататын ерекше бактериялардан туындайтын жұқпалы ауру. Ең жиі кездесетін түрі — Mycobacterium tuberculosis. Халық арасында бұл бактерияны «Кох таяқшасы» деп те атайтынын естіген боларсыз — бұл атау оны 1882 жылы ашқан неміс ғалымы Роберт Кохтың құрметіне берілген. Дәл осы жаңалық адамзатқа бұрын «құрт ауруы» деп аталған дертпен күресті бастауға мүмкіндік берді.

Жыл сайын әлемде шамамен 10 миллион адам туберкулёзбен ауырады, және, өкінішке қарай, 1,4 миллионға жуық адам осы аурудың асқынуынан көз жұмады.

Бірақ мынаны түсіну өте маңызды: уақтылы дәрігерге қаралу, дұрыс диагноз қою және тиімді ем алу — ауыр зардаптардың алдын алудың кепілі.

Туберкулёз қай жерде дамуы мүмкін?

Көбінесе туберкулёз микобактериялары өкпеге шабуыл жасайды. Бірақ бұл — олардың орналасатын жалғыз жері емес. Ауру ағзаның басқа мүшелерінде де дамуы мүмкін:

лимфа түйіндерінде;
сүйектер мен буындарда;
бүйрек пен несеп шығару жолдарында;
ішекте;
көзде;
теріде;
ми қабықтарында (туберкулёзді менингит).

Мұндай түрлері өкпеден тыс туберкулёз деп аталады және олар дәрігерден ерекше бақылауды талап етеді.

Туберкулёз қалай жұғады?

Туберкулез ауа-тамшылары арқылы жұғады. Егер адамда аурудың белсенді түрі болса, ол жөтелгенде, түшкіргенде, қатты сөйлегенде немесе тіпті жай ғана тыныс алғанда, микобактериялар ауаға таралады. Сол ауамен тыныс алған басқа адамға инфекция жұғуы мүмкін.

Жұғудың басқа жолдары:

Шаң-тозаң арқылы — құрамында құрғап кеткен қақырық бөлшектері бар шаңды тыныс алу кезінде;
Алиментарлы жол — туберкулёзбен зақымданған етті немесе сүтті (әсіресе Mycobacterium bovis жұққан) тағам ретінде тұтынғанда;
Жанасу арқылы — жеке гигиена заттарын бірге қолданғанда;
Вертикалды (іште жұғу) — анадан балаға жұғуы өте сирек кездеседі.

Маңызды: ауырған адаммен желдетілмейтін жабық бөлмелерде қысқа уақыт болса да, тығыз қарым-қатынас жасау — инфекция жұқтыруға себеп болуы мүмкін.

Қауіп тобына кімдер жатады?

Туберкулёз — кез келген адамға жұғуы мүмкін. Бірақ иммунитеті әлсіреген жандар үшін қауіп әлдеқайда жоғары. Егер сіз:

ВИЧ немесе ЖИТС-пен ауыратын болсаңыз;
қант диабеті, бүйрек жеткіліксіздігі сияқты созылмалы ауруларыңыз болса;
иммундық жүйені басатын дәрілер қабылдап жүрсеңіз немесе химиотерапиядан өтіп жатсаңыз;
жеткілікті тамақтанбасаңыз немесе анорексиямен ауырсаңыз;
алкогольді немесе есірткіні шамадан тыс пайдалансаңыз —туберкулёзге шалдығу қаупі артады.

Сондай-ақ қауіп тобына мыналар да жатады:

медицина қызметкерлері;
түрме мекемелеріндегі адамдар (сотталғандар);
қарттар үйлері мен баспаналарда жұмыс істейтіндер;
мигранттар мен үйсіз-күйсіз жүргендер;
балалар мен егде жастағы адамдар.

Туберкулёз қалай дамиды?

Адамдардың басым бөлігі өмірінде кем дегенде бір рет туберкулёз микобактериясымен кездеседі.
Бірақ ағзаға бактерияның түсуі — міндетті түрде ауырып қалу деген сөз емес.
Аурудың дамуы ең алдымен иммундық жүйенің күйіне байланысты.

Туберкулёздың дамуының үш сценарийі бар:

Ағза инфекцияны жеңіп, бактериялар өледі.
Жасырын жұқпалар пайда болады — бактериялар ағзада ұйықтап қалады. Бұл жағдайда адам жұқпалы емес және өмір бойы ауырмауы да мүмкін.
Белсенді туберкулёз басталады — бактериялар көбейіп, белгілер пайда болады, адам жұқпалы болады.

ДДСҰ мәліметі бойынша, жер шарындағы халықтың шамамен 25%-ы туберкулёздің жұқпалы тасымалдаушылары. Егер иммунитет әлсіресе, инфекция белсенді бола алады.

Туберкулёздың белгілері

Алғашқы кезеңдерде белгілер айқын болмауы мүмкін, сондықтан туберкулёзды суық тию немесе созылмалы шаршаумен шатастыруға болады. Сол себепті туберкулёз көбінесе аурудың кейінгі кезеңдерінде анықталады. Міне, неге назар аудару керек:

Жалпы (интоксикациялық) белгілер:

жоғары температура (әдетте 37,5–38 °C аралығында, әсіресе кешке);
түнгі тершеңдік;
әлсіздік, жұмыс қабілетінің төмендеуі;
себепсіз салмақ жоғалту;
тәбеттің төмендеуі;
ашуланшақтық;
бас ауруы.

Өкпені зақымдағанда:

ұзаққа созылған жөтел (құрғақ немесе қақырықты);
тыныс алудың қиындауы;
кеудедегі ауырсыну;
қақырықпен қан түсу (ауыр жағдайларда).

Өкпеден тыс түрлерде:

Белгілер инфекция дамып жатқан ағзаға байланысты болады. Мысалы, сүйектер зақымдалса — арқа мен буындардағы ауру, бүйрек туберкулёзінде — бел аймағында ауру және зәрдегі өзгерістер, туберкулёзді менингитте — бас ауруы, құсу және тұнжырау.

Туберкулёзды анықтау

Инфекция нeғұрлым ерте анықталса, емдеу соғұрлым жеңіл әрі тиімді болады.

Диагностика мыналарды қамтиды:

Флюорография немесе кеуде қуысының рентгені;
Қақырықты микобактерияларға микроскопиялық зерттеу;
ПЦР-анализдер — микобактериялардың ДНК-ны анықтайды;
Қақырық себіндісі — антибиотиктерге төзімділікті анықтауға мүмкіндік береді;
Манту сынамасы немесе Диаскинтест (көбінесе балаларда қолданылады);
Жалпы қан анализі, биохимия, иммунитет тесттері.

Туберкулёзды емдеу

Туберкулёз емделеді — бірақ ол шыдамдылықты қажет етеді. Стандартты емдеу курсы кем дегенде 6 айға созылады, кейде 1 жылдан да ұзақ уақыт алады. Препараттар бактерияның антибиотиктерге сезімталдығына байланысты жеке таңдалады.

Емдеу мыналарды қамтиды:

Антибиотиктер (әдетте бірнеше түрі бірден қолданылады);
Бауырды қолдайтын препараттар және жанама әсерлерін төмендетуге арналған дәрілер;
Иммуностимуляторлар мен дәрумендер;
Физиотерапия (кейбір жағдайларда).

Маңызды: Тіпті, өзіңізді жақсы сезінсеңіз де, емді тоқтатуға болмайды. Әйтпесе, микобактериялар антибиотиктерге төзімділік дамытып, емдеу әлдеқайда қиынға соғуы мүмкін.

Профилактика

Флюорография жылына бір рет — барлық ересектер үшін міндетті.
БЦЖ вакцинасы нәрестелік кезеңде жасалады және ауыр туберкулёз түрлерінің қаупін төмендетеді.
Созылмалы ауруларды уақытында емдеу, иммунитетті қолдау.
Гигиена, бөлмелерді желдету, әсіресе егер айналаңызда туберкулёзбен ауыратын адам болса.
Егер сіз туберкулёзбен ауыратын адаммен байланысқа түскен болсаңыз, дәрігерге қаралып, профилактикалық дәрі қабылдау қажет болуы мүмкін.

Туберкулёз — бұл үкім емес. Ол — ауыр, бірақ емделетін кесел. Ең бастысы — алаңдататын белгілерді елемеусіз қалдырмау және дәрігерге баруды кейінге ысырмау.

Қазіргі медицина табысты емдеу үшін барлық қажетті құралдарға ие.

Егер сіз шаршағаныңызды сезінсеңіз, температураңыз ұзақ уақыт бойы көтерілсе, жөтел пайда болса — мұны шаршаумен байланыстырып қоймай, тексеруден өтіңіз, бәрі дұрыс екеніне көз жеткізіңіз.

Запись на прием в EMIRMED

Запишитесь на прием сегодня, легко, быстро, удобно

Новости и акции